Việt Nam, với khí hậu nhiệt đới và hệ sinh thái phong phú, là nơi sinh sống của rất nhiều loài động vật, trong đó có các loài kiến. Kiến không chỉ là loài côn trùng quen thuộc trong đời sống hàng ngày mà còn có vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng sinh thái. Dưới đây là top 7 loài kiến thường gặp tại Việt Nam, giúp bạn hiểu thêm về những cư dân bé nhỏ này.
1. Kiến vàng (Oecophylla smaragdina)
Kiến vàng là một trong những loài kiến đặc trưng của khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Chúng được biết đến với khả năng làm tổ trên cây, xây dựng các tổ lớn từ lá cây bằng cách sử dụng kén tạo thành. Kiến vàng có màu vàng óng và thân hình khá lớn. Loài kiến này có sức mạnh tập thể tuyệt vời khi săn mồi và bảo vệ tổ.
Kiến vàng thường sống thành bầy đàn lớn, nơi chúng hợp tác với nhau để bảo vệ tổ khỏi các loài động vật xâm hại. Dù có vẻ ngoài khá "hiền hòa," nhưng khi bị đe dọa, chúng có thể tấn công và chích đối phương bằng nọc độc của mình.
2. Kiến đen (Camponotus spp.)
Kiến đen là loài kiến có mặt phổ biến ở hầu hết các vùng đất của Việt Nam. Chúng có kích thước khá lớn và thường sống trong các tổ dưới lòng đất hoặc trong các gỗ mục. Kiến đen là loài côn trùng ăn tạp, có thể ăn nhiều loại thức ăn khác nhau từ động vật cho đến thực vật.
Một đặc điểm nổi bật của kiến đen là khả năng làm việc nhóm rất hiệu quả. Chúng thường phân công nhiệm vụ rõ ràng trong tổ, như tìm kiếm thức ăn, bảo vệ tổ, hoặc chăm sóc ấu trùng. Kiến đen đóng vai trò quan trọng trong việc phân hủy xác động vật và thực vật, góp phần duy trì sự cân bằng trong môi trường tự nhiên.
3. Kiến lửa (Solenopsis invicta)
Kiến lửa, với tên gọi như vậy vì vết chích của chúng gây ra cảm giác đau như bị bỏng, là loài kiến nổi bật với khả năng tấn công mạnh mẽ. Chúng thường có màu đỏ hoặc nâu và sống thành đàn lớn. Kiến lửa xuất hiện chủ yếu ở các khu vực miền Nam Việt Nam và có thể xâm lấn mạnh mẽ nếu môi trường sống thuận lợi.
Không giống những loài kiến khác, kiến lửa có thể tấn công theo nhóm rất nhanh chóng khi có nguy cơ đe dọa. Đặc biệt, vết chích của chúng không chỉ đau mà còn có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng đối với một số người.
4. Kiến cắn (Myrmecia spp.)
Kiến cắn là loài kiến đặc trưng với kích thước lớn và tốc độ di chuyển rất nhanh. Chúng thường sống ở các khu vực rừng nhiệt đới và có thể dễ dàng nhận diện nhờ vào các bộ hàm sắc nhọn. Kiến cắn không tấn công người trừ khi cảm thấy bị đe dọa hoặc xâm nhập vào tổ của chúng.
Loài kiến này chủ yếu ăn thịt, săn bắt các loài côn trùng nhỏ hơn để cung cấp thức ăn cho tổ. Kiến cắn là loài có khả năng điều phối rất tốt trong việc săn mồi, với mỗi cá thể đảm nhiệm một nhiệm vụ riêng biệt.
5. Kiến rừng (Pheidole spp.)
Kiến rừng là loài kiến nhỏ nhưng rất mạnh mẽ và dễ thích nghi. Chúng sống chủ yếu trong các khu rừng mưa nhiệt đới và có thể xây dựng tổ dưới đất hoặc trong các hốc cây. Mặc dù kích thước nhỏ, nhưng kiến rừng lại có tính xã hội cao, mỗi tổ kiến có thể có hàng nghìn cá thể, và chúng chia ra thành các nhóm công nhân, lính, và ấu trùng.
Kiến rừng rất linh hoạt trong việc tìm kiếm thức ăn và có thể điều phối hoạt động nhóm một cách hiệu quả. Loài này cũng tham gia tích cực trong quá trình phân hủy các xác động vật nhỏ, góp phần tái chế chất dinh dưỡng trong tự nhiên.
6. Kiến mối (Odontomachus spp.)
Kiến mối có tên gọi như vậy vì chúng thường sống gần các tổ mối và có hành vi giống như mối. Loài kiến này rất đặc biệt ở khả năng săn mồi cực kỳ hiệu quả, nhờ vào đôi hàm sắc nhọn có thể "bắt mồi" nhanh chóng. Kiến mối có thể sống ở nhiều môi trường khác nhau, từ rừng mưa nhiệt đới đến các khu vực cạn.
Chúng cũng rất thông minh trong việc bảo vệ tổ và phân chia công việc trong cộng đồng. Mặc dù có tính tấn công mạnh mẽ, nhưng kiến mối lại khá ít khi xâm phạm vào môi trường sống của con người.
7. Kiến thợ (Tetramorium caespitum)
Kiến thợ là loài kiến nhỏ nhưng rất phổ biến trong khu vực đô thị và nông thôn tại Việt Nam. Chúng dễ dàng nhận diện nhờ màu nâu hoặc đen và thường sống thành các tổ lớn dưới lòng đất hoặc trong các khu vực có đất ẩm ướt. Kiến thợ có khả năng tìm kiếm thức ăn rất tốt và luôn hoạt động liên tục, đặc biệt là vào mùa hè khi nhiệt độ cao.
Dù nhỏ bé, nhưng kiến thợ rất có ích trong việc tiêu diệt các loài côn trùng gây hại như sâu bọ, góp phần làm sạch môi trường sống. Loài kiến này cũng có vai trò trong việc duy trì sự ổn định sinh thái nhờ vào khả năng kiểm soát các loài động vật nhỏ khác.
Mỗi loài kiến đều có một đặc điểm và vai trò riêng biệt trong hệ sinh thái. Từ việc làm sạch môi trường, săn mồi, đến việc phân hủy xác động vật, chúng đều góp phần vào sự cân bằng tự nhiên. Chính vì vậy, kiến không chỉ là loài côn trùng gây phiền toái mà còn là một phần quan trọng trong thế giới tự nhiên mà chúng ta cần bảo vệ.
